اوراق مرابحه چیست و انواع آن کدامند؟

• اوراق مرابحه تأمین مالی، تأمین نقدینگی، رهنی و تأمین سرمایه کدامند؟
• بانی، ناشر یا واسط، سرمایه‌گذار و امین در اوراق مرابحه چه مفهومی دارند؟
• فرآیند پذیره‌نویسی اوراق مرابحه عام دولتی چگونه انجام می‌شود؟

اوراق مرابحه یا صکوک مرابحه چیست؟

ابتدا به بیان معنای کلمه صُکوک می‌پردازیم. صکوک، جمع لغت عربی صَک و به معنای اسنادی است که نشان‌دهنده بدهی مالی هستند. اوراق صکوک، در کشورهای اسلامی، جایگزین اوراق قرضه بوده و منافاتی با قوانین معامله در اسلام ندارند. به دلیل تفاوت در انواع اوراق مرابحه، نمی‌توان تعریف مشخصی برای آن پیدا کرد. اما می‌توان گفت، اوراق مرابحه یا صکوکِ مرابحه، اوراق بهادارِ بانامی هستند که صاحبان این اوراق، به صورت مشترک، صاحب دارایی یا دِینی خواهندبود که بر طبق قرارداد مرابحه، حاصل شده‌است.

اوراق مرابحه، بازدهی ثابت داشته و قابل معامله در بازار ثانویه هستند. روند معامله این اوراق، بدین صورت است که دارایی، توسط نهاد واسط، از فروشنده خریداری شده، سپس آن را بر اساس شرایط قرارداد مرابحه (به صورت اقساط) به خریدار منتقل می‌کند. دارایی مورد معامله در این اوراق، شامل زمین، ساختمان، تجهیزات، ماشین‌آلات و یا موجودی مواد و کالا است.

فروشنده در معاملات مرابحه، مبلغ تمام‌شده کالا را به همراه تمامی هزینه‌های ناشی از نگهداری و حمل و نقل، محاسبه کرده و به اطلاع خریدار می‌رساند. علاوه بر این، مبلغی را به عنوان سود در نظر گرفته و از خریدار درخواست می‌کند. پرداخت مبلغ از سوی خریدار، ممکن است به صورت نقد یا اقساط صورت گیرد که مسلماً در صورت پرداخت اقساطی، میزان سود دریافتی فروشنده بیشتر خواهدبود. در صورتی که اطلاعات فروشنده صحیح نباشد، خریدار بر اساس اصل خیارِ فسخ، می‌تواند معامله را فسخ کند.

---

برچسب ها: ربات آربیتراژ و ربات آربیتراژ قطعا سودده و  ثبت نام ربات آربیتراژ و سفارش ساخت ربات فارکس و ساخت ربات معامله گر بورس و ساخت ربات معاملاتی و طراحی ربات تریدر و ربات فارکس رایگان و برنامه نویسی ربات فارکس و آموزش ساخت اکسپرت فارکس و ساخت ربات معامله گر با پایتون و دانلود ربات معامله گر فارکس و خرید ربات تریدر فارکس و ربات فارکس خودکار و ربات معامله گر بورس رایگان و آموزش ساخت ربات معامله گر فارکس و دانلود ربات معامله گر بورس ایران و ربات معامله گر آلپاری و ربات فارکس برای اندروید و ربات سود ده فارکس و ربات سود ده بورس ایران و اکسپرت سود ده فارکس و اکسپرت سود ده بورس ایران

---

انواع اوراق مرابحه

همان‌طور که اشاره کردیم، اوراق صکوک مرابحه در کشورهای اسلامی، به جای اوراق قرضه و بر اساس قوانین معامله در اسلام، منتشر می‌شوند. این اوراق مطابق قوانین بانکداری اسلامی، به چهار نوع تقسیم می‌شوند که در ادامه به بیان کابرد هر یک از آنها می‌پردازیم.

اوراق مرابحه تأمین مالی

یکی از کابردهای اصلی اوراق مرابحه، تأمین مالی شرکت‌ها، دولت و یا هر سازمان و نهادی است که به دلیل کمبود نقدینگی، برای خرید مایحتاج خود، دچار مشکل شده‌اند. در واقع، این نهادها با انتشار و فروش این اوراق، منابع مالی مورد نیاز خود را تأمین می‌کنند. برای انجام این فرآیند، طی کردن مراحل زیر ضروری است:

• همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم، اجرای این قراردادها نیازمند یک نهاد واسط است. بنابراین، سازمان، باید مؤسسه‌ای را به عنوان نهاد واسط انتخاب یا تأسیس کند.
• نهاد واسط باید به اندازه منابع مالی مورد نیاز سازمان، اوراق منتشر کرده و به فروش برساند.
• پس از فروش اوراق، باید از منابع مالی حاصل از فروش، مایحتاج سازمان را خریداری کرده و با اضافه نمودن مبلغی به عنوان سود، آنها را به صورت اقساط به سازمان بفروشد.
• سازمان نیز متعهد می‌شود تا اقساط را در سررسیدهای مشخص و از طریق نهاد واسط، به صاحبان اوراق پرداخت کند.

اوراق مرابحه تأمین نقدینگی

این روش برای اولین بار در سال ۱۹۹۲ و در بخش خصوصی مالزی مورد استفاده قرار گرفت. در این روش نیز اوراق به منظور تأمین مالی سازمان‌های دولتی منتشر می‌شود. با این تفاوت که نهاد واسط، با انتشار اوراق و فروش آنها، منابع مالی نقد را به سازمان دولتی پرداخت می‌کند و در ازای آن، مالک بخشی از آن سازمان خواهدشد. در واقع، سازمان دولتی، بخشی از دارایی خود را به‌فروش رسانده و مبلغ آن را به صورت نقدی دریافت می‌کند. سپس، این دارایی‌ها را مجدداً به صورت نسیه و با پرداخت سود، خریداری می‌کند.

برای درک بهتر این مطلب، فرض کنید کارخانه‌ای نیازمند ۵ میلیارد تومان نقدینگی است. صاحبان این کارخانه، مؤسسه‌ای را به عنوان نهاد واسط، انتخاب یا تأسیس کرده و مسئولیت انتشار و فروش اوراق را به آن محول می‌کند. نهاد واسط پس از فروش اوراق و تأمین منابع مالی نقد، آن را به کارخانه پرداخت کرده و در ازای آن، یکی از ماشین‌آلات صنعتی کارخانه را به مبلغ ۵ میلیارد تومان خریداری می‌کند. سپس، همین ماشین‌آلات را به مبلغ ۶ میلیارد تومان و به صورت اقساطی به کارخانه می‌فروشد.

اوراق مرابحه تأمین سرمایه شرکت‌های تجاری

در این روش، یک شرکت به عنوان واسط و تأمین‌کننده منابع مالی، شروع به کار می‌کند. این شرکت پس از انتشار و فروش اوراق مرابحه، مایحتاج سایر شرکت‌ها و سازمان‌ها را خریداری کرده و به صورت اقساطی به آنها می‌فروشد. البته مبلغی را نیز به عنوان سود، از آنها دریافت می‌کند. سازمان مذکور نیز موظف است تا در فاصله‌های زمانی مشخص، اقساط را به همراه سود پرداخت کند. شرکت واسط باید پس از کسر کارمزد خود از سود حاصل، مابقی سود را به صاحبان اوراق پرداخت کند و با اصل سرمایه‌ای که در اختیار دارد، به تجارت خود ادامه دهد. صاحبان این اوراق در دارایی‌های نقدی و غیرنقدی شرکت سهیم هستند. از این جهت، اوراق مرابحه ماهیتی همچون سهام دارند.

اوراق مرابحه رهنی

مؤسسه مالی را تصور کنید که تسهیلاتی را به صورت اقساط، به شرکت‌ها و یا نهادهای دولتی پرداخت کرده و به صورت اقساط به همراه سود، دریافت خواهد کرد. اکنون می‌خواهد مبلغی که به عنوان تسهیلات پرداخت کرده را به صورت نقد در اختیار داشته باشد. لذا شرکتی را به عنوان واسط انتخاب یا تأسیس کرده و از طریق این شرکت، اوراق مرابحه را به اندازه مبلغ تسهیلات به فروش می‌رساند.

سپس، در ازای دریافت منابع مالی نقد، دِین خود را با سود کمتر به شرکت واسط فروخته و متعهد می‌شود که در تاریخ‌های سررسید، اقساط را از بدهکاران دریافت نموده و از طریق شرکت واسط، به صاحبان اوراق پرداخت کند. در واقع، مؤسسه مالی با چشم‌پوشی از بخشی از سود خود، توانسته مبلغ تسهیلات پرداختی را به صورت نقد دریافت کند.

ارکان حقیقی و حقوقی در اوراق مرابحه

در عرضه اوراق مرابحه، افراد حقیقی و حقوقی متعددی نقش دارند که به معرفی آنها می‌پردازیم:

بانی: شخص حقوقی مانند دولت یا نهادهای خصوصی و دولتی که هدف از انتشار اوراق، تأمین مالی این اشخاص است.

ناشر(واسط): شخص حقوقی است که توسط بانی انتخاب یا تأسیس شده و وظیفه انتشار اوراق را بر عهده دارد.

سرمایه‌گذاران: اشخاص حقیقی و حقوقی هستند که اوراق را خریداری کرده و از این طریق، منابع مالی مورد نیاز بانی را تأمین می‌کنند.

امین: به شخص حقوقی گفته می‌شود که مورد تأیید سازمان بورس بوده و وظیفه نظارت بر فرآیند انتشار اوراق را بر عهده دارد. کلیه نقل و انتقالات مالی باید به تأیید امین برسد.

شرکت تأمین سرمایه: این شرکت به عنوان واسطه بین ناشر و سرمایه‌گذاران عمل می‌کنند.

اوراق مرابحه در بورس ایران 

در صورتی که شرکت‌های فعال در بورس، به هر دلیلی برای اجرای پروژه‌ها و یا تأمین مایحتاج خود، به منابع مالی و نقدینگی نیاز داشته باشند، انتشار اوراق مرابحه یکی از بهترین روش‌ها برای تأمین مالی است. در واقع، با انتشار اوراق مرابحه و تعیین سود مشخص برای سرمایه‌گذاران، خریداران برای بهره‌مندی از این سود، اوراق مرابحه را خریداری کرده و شرکت‌ها نیز منابع مالی خود را تأمین می‌کنند. در واقع می‌توان گفت این معامله، یک معامله بُرد-بُرد است.

آیا امکان فروش اوراق مرابحه قبل از تاریخ سررسید آن وجود دارد؟

تمامی انواع اوراق مرابحه، دارای سود معینی بوده و قبل از تاریخ سررسید، قابلیت فروش در بازار ثانویه را دارند.

بازار ثانویه اوراق مرابحه

همه انواع اوراق مرابحه دارای سود معینی بوده و برای کسانی که به دنبال سرمایه‌گذاری بدون ریسک هستند، جذاب خواهندبود. این اوراق قابلیت خرید و فروش در بازار ثانویه را دارند؛ یعنی خریدار می‌تواند تا قبل از زمان سررسید، این اوراق را با مبلغی کمتر از ارزش اسمی اوراق، به شخص دیگری بفروشد. هر چه زمان فروش اوراق به تاریخ سررسید نزدیک‌تر باشد، قیمت فروش به قیمت اسمی اوراق نزدیک‌تر خواهد بود و نرخ تنزیل کمتری خواهد داشت. در همه انواع اوراق مرابحه، صاحبان اوراق، مالک یک دِین هستند که می‌توانند آن را به شخص دیگری بفروشند اما در نوع سوم، با توجه به اینکه صاحب اوراق، در سرمایه شرکت شریک بوده، در صورتی که به شخص دیگری فروخته شود، صاحب جدید اوراق، در سرمایه شرکت و سود حاصل از انتشار اوراق توسط شرکت، شریک خواهدبود.

پذیره‌نویسی اوراق مرابحه عام دولتی

همان‌طور که بیان شد، دولت یکی از اشخاص حقوقی است که برای تأمین منابع مالی مورد نیاز خود، اقدام به انتشار اوراق مرابحه می‌کند. اولین پذیره‌نویسی اوراق مرابحه عام دولت برای تأمین مالی ۱۱۰ هزار میلیارد ریال و با تاریخ سررسید ۴۲ و ۴۸ ماهه، در تاریخ ۲۵ اسفند سال ۹۸ انجام شد. این پذیره‌نویسی توسط بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس صورت گرفت. موضوع انتشار این اوراق، تأمین نقدینگی لازم جهت خرید کالا و خدمات برای دستگاه‌های اجرایی کشور بود.

نکات مهم قبل از خرید اوراق مرابحه

• برای خرید اوراق مرابحه، به نوع آن توجه کنید و تلاش کنید اوراق مرابحه تأمین سرمایه شرکت‌های تجاری را در اولویت قرار دهید زیرا در این نوع اوراق، صاحب اوراق، در سرمایه و دارایی شرکت ناشر، شریک خواهدبود.
• قبل از خرید اوراق، حتماً در خصوص تاریخ سررسید، سود سالیانه و سایر شرایط مندرج در قرارداد، اطلاعات لازم را کسب کنید.
• قبل از خرید اوراق، از وضعیت شرکت بانی کسب اطلاع کنید. در صورتی که وضعیت شرکت خوب نباشد، تنها باید به سود سالیانه راضی باشید.
• قبل از خرید اوراق مرابحه باید کد بورسی دریافت کنید.
• بازار اولیه این اوراق که در آن خرید و فروش دارایی به صورت نقد و اقساط صورت می‌گیرد، هیچ مشکلی از نظر فِقه اسلام ندارد؛ اما فروش در بازار ثانویه، که در آن جواز خرید و فروش دِین منتقل می‌شود، از دید فقها دارای شک و شبهه است.
• اوراق مرابحه دولت، علاوه بر مردم عادی، توسط بانک‌های تجاری و بانک مرکزی نیز خرید و فروش می‌شود.

جمع‌بندی

اوراق مرابحه از انواع اوراق بهادار با سود تعیین‌شده هستند که توسط اشخاص حقوقی، مانند دولت و نهادهای خصوصی و دولتی، برای تأمین منابع مالی مورد نیاز، منتشر می‌شوند. این اوراق بر خلاف اوراق قرضه، مُنافاتی با قوانین اسلامی نداشته و در کشورهای اسلامی، بسیار پرکابرد هستند. در این مقاله انواع اوراق مرابحه و ویژگی‌های آنها را تعریف کردیم که همه آنها قابلیت فروش در بازار ثانویه را تا قبل از زمان سررسید دارند. شما می‌توانید بنا به سلیقه و استراتژی خود، برای خرید هر یک از انواع اوراق مرابحه اقدام کنید.